दार्चुला । दार्चुलाको कालापानी क्षेत्रमा नेपाली नागरिकलाई जानबाट रोक्दै आएको भारतले पछिल्ला दिनमा आफ्नै नागरिकलाई पनि त्यहाँ जानबाट रोक्न थालेको छ ।
नेपाल–भारत सीमा विवादका कारण कालापानी क्षेत्रमा भारतीयलाई जान भारतको स्थानीय प्रशासनले रोक लगाएको हो ।
भारतीय अखबार दैनिक भास्करका अनुसार नेपालले कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरालाई आफ्नो भूभागका रुपमा दावी गर्दै नयाँ नक्सा जारी गरेपछि भारतको उत्तराखण्डस्थित पिथौरागढ जिल्लाबासीलाई कालापानी जान समस्या भएको हो । पछिल्लो समय भारतीय अर्धसैनिक बल, भारतीय सेनाका अतिरिक्त अरु कसैलाई पनि कालापानी क्षेत्रमा जान अनुमति नदिइएको पिथौरागढ जिल्लाको प्रशासनले जनाएको छ ।
नेपाल र भारतबीच पछिल्लो सीमा विवाद अघिसम्म कालापानी जान भारतीयलाई कुनै प्रकारको रोक थिएन । भारतका रक्षामन्त्री राथनाथ सिंहले उद्घाटन गरेको सडकसमेत अहिले सुनसान रहेको जनाइएको छ ।
धारचुलाका ‘सव–डिभिज्नल मजिस्ट्रेट’ (एसडिएम) अनिल शुक्लाले दैनिक भास्करसँग भनेका छन्, ‘माथिबाट आदेश आएको छ कि कसैलाई कालापानी जान अनुमति जारी नगर्नू भनेर, लकडाउन पूर्ण रुपमा खुलेपछि पनि यस्तो अनुमति जारी हुँदैन ।’
यस्तो रोक किन लगाइएको हो भन्नेबारे अनिलले थप खुलाउन चाहेनन् । स्थानीयबासी भने नेपालसँगको सीमा विवादकै कारण सो क्षेत्रमा जान रोक लगाइएको बताउँछन् ।
बस्ती भारतको, भाषा नेपालको !
नेपालको दार्चुला जिल्लासँग मिल्दो नाम भएको भारतीय बस्ती छ, धारचुला । भारतीय बस्ती भनिए पनि त्यहाँ नेपाली भाषी अधिक छन् ।पछिल्लो दिनमा भारतले हालै निर्माण गरेको सडकमा सैन्य गतिविधि बढेको र नेपालतिर पनि सीमा क्षेत्रमा गतिविधि बढ्न थालेको छ।
सडक नेपालको जमिनका पनि बनेका कारण सीमा क्षेत्रमा विवाद सिर्जना भएको छ । जसको सीधा प्रभाव सीमाक्षेत्रमा रहेका जनतामा परेको छ ।
यो क्षेत्रमा नेपाल–भारतका बस्तीबीच भौगोलिकसँगै सामाजिक, साँस्कृतिक र भाषिक एकता समेत पाइन्छ । यो क्षेत्रमा पनि राजनीतिक नक्सा केबल औपचारिकता जस्तो मात्रै छ ।
सो क्षेत्रमा दुई देशबीच वैवाहिक सम्बन्ध समेत कायम भएको छ । अहिले सो सीमा क्षेत्रमा कडाइ गर्दै भारतीय क्षेत्रबाट नेपाल प्रवेश गर्न दिइएको छैन ।
महाकाली नदीमा बनेका पुलमार्फत सहज रूपमा उनीहरू नेपाल–भारत आउजाउ गर्ने गर्दथे । यो आवागमन यति सहज थियो कि एक अर्को देशका विद्यार्थीहरू बिहानबेलुका नै ट्युसन पढेर आउने जाने गर्दथे ।
सो क्षेत्रमा अझै पनि नेपाली रेडियो सुन्नेहरूको ठूलो संख्या छ । धार्चुला आसपास नेपाली रेडियो लोकप्रिय छ । यहाँका मानिसको भाषादेखि परम्परासमेत नेपाली समाजसँग मिल्दोजुल्दो छ । साँस्कृतिक समानता मात्रै नभएर धेरै कुरामा यहाँका जनता एकअर्कामा निर्भर छन् ।
स्थानीयवासी मात्रै होइन, भारतीय सेना र अर्धसैनिक बलका जवान समेत नेपाली सिम कार्ड प्रयोग गर्छन् । किनकि तवाघाटभन्दा माथिको क्षेत्रमा भारतका कुनै पनि मोबाइल नेटवर्कले काम गर्दैन ।
सिमखोला गाउँका कवीन्द्र नाम गरेका व्यक्ति भन्छन्, ‘कोरोनाका कारण नेपाल–भारतलाई जोड्ने सबै पुल बन्द गरिएको थियो । तर अब यसरी पूर्ण रूपमा बन्न गर्नु कोरोना मात्रै नभएर दुई देशबीचको सीमा विवादको परिणाम हो ।’
यतिबेला भारत–नेपाल सीमाक्षेत्रमा भारतीय सुरक्षाकर्मीका गतिविधि केही तीव्र बनेका छन् र नयाँ बनेको सडकमा लगातार काम भइरहेको छ ।
नेपालतर्फ पनि सीमाक्षेत्रमा गतिविधि सुरु भएको छ । नेपालले सशस्त्रको बीओपी स्थापना गरेको छ भने सो क्षेत्रलाई सडकमार्गबाट जोड्न सेनाले काम सुरु गरिसकेको छ ।
